De diepte in!

Door hun grote diepte, soms tot wel 40 meter, zijn diepe zandwinputten erg helder. Heerlijk om in te zwemmen of net die grote karper aan de haak te slaan. Met dit project krijgen we meer inzicht in de waarde van de zandwinputten in Brabant. Voor recreatie, maar ook voor de natuur. Door onderzoek in en om het water, maar ook door informatie te verzamelen bij aanwonenden en gebruikers.

In de zomer van 2014 en 2015 analyseren we verschillende factoren in 50 diepe putten verspreid over heel Noord Brabant. We bestuderen de wisselwerking tussen onderwaterplanten, vissen en vogels in en rond de putten. Ook kijken we naar de verschillende voedingsstoffen en metalen in het water en bodem. De unieke combinatie van dieren en voedingsstoffen zorgen in de diepe zandputten voor een bijzonder ecosysteem. Bekijk op de lijst links hiernaast of ook de plas in uw omgeving meedoet.

Ziet u dus in uw buurt een bootje, duikers of mensen in en om het water druk in de weer met een schepnet: grote kans dat wij net uw lokale water uitpluizen. Kom gerust langs om vragen te stellen!

Wij hebben uw hulp nodig

Naast het eigen onderzoek, vragen we hulp aan u: bewoner of gebruiker. U weet veel meer van het water dan wat wij in een paar bezoeken kunnen verzamelen. Informatie over helder of troebel water, algenbloei, gevangen vissen, interessante soorten (vogels, vissen, waterplanten, insecten etc.). Helpt u ons? 

Graag zetten we samen met omwonenden en gebruikers de waarde van diepe plassen op de kaart!

Na het aanmaken van een account kunnen gevonden plant- of diersoorten, of andere bijzonderheden worden doorgegeven door op 'Invoeren' (linksboven in beeld) en vervolgens op 'Waarneming' te klikken. Bij de invoering kunnen direct de locatie, tijd en datum van de waarneming worden toegevoegd. Hiernaast kan er in het opmerkingen veld extra informatie als op welke diepte, of bijzonderheden als vreemde geur of kleur van het water worden toegevoegd aan de melding. Natuurlijk bestaat de mogelijkheid om foto's toe te voegen!

Mocht u de precieze soort niet weten, geen probleem. Dit kan worden aangegeven! Met bovenstaande hulpmiddelen zoekt uw de meest gelijkende soort en slaat u de waarneming onder deze naam op. Alle persoonlijke waarnemingen kunnen worden ingezien en aangepast. Waarneming.nl verzamelt vele waarnemingen over heel Nederland en is enthousiast over het ontvangen van meer informatie over diepe zandwinplassen, net als wij!

Op onderstaande kaart zijn in blauw alle zandwinplassen, dieper dan 6 meter, gelegen in Noord-Brabant aangegeven. Zo kunt uw makkelijk inzoomen op uw woonplaats om te zien welke plassen er in de buurt liggen. 

De rode iconen geven de zandwinplassen aan die in het Diepe Plassen project eenmalig worden bemonsterd door medewerkers van het NIOO-KNAW.

Informatie over alle zandwinplassen, of ze worden bezocht door onderzoekers of niet, is welkom!

Ga naar de kaart met waarnemingen

Laura Seelen is in opdracht van de provincie Brabant en het NIOO hoofdonderzoeker van het project Diepe Plassen. Zij deed eerder onderzoek naar de insecten in en rondom diepe plassen in Nederland en staat vol enthousiasme aan het roer bij de uitvoering van dit unieke project.

Voor meer informatie over het project en zijn partners, volg ons via www.nioo.knaw.nl/diepeplassen of mail naar diepeplassen@nioo.knaw.nl .

Aquatisch onderzoek in Nederland richt zich tegenwoordig vooral op de ondiepe meren, het Diepe plassen project duikt juist het diepe in!

Diepe meren komen in Nederland van nature niet of nauwelijks voor. Langs de rivieren zijn er nog enkele wielen te vinden, ontstaan door dijkdoorbraken in de 16e en 17e eeuw. Maar voor de aanleg van onder andere wegen en knooppunten zijn er sinds 1900 vele diepe zandwinputten gegraven. Deze putten komen in het laaggelegen Nederland vanzelf onder water te staan en creëren zo dé diepe zoetwatersystemen van Nederland.

Natuurlijk is er informatie bekend over de werking van diepe meren, hieronder volgt een korte uitleg.

Diepe plassen onderscheiden zich van ondiepe plassen door het stabiel stratificeren van het water. Stratificatie betekend gelaagdheid in het water. Deze gelaagdheid begint te ontstaan in de lente wanneer de zon het water opwarmt. Omdat de plas dieper is dan 6 meter, kan het zonlicht het diepere water niet bereiken.

Naarmate de lente verloopt en de zomer start, wordt het temperatuurverschil tussen oppervlakte en het diepe water steeds groter. De wind kan het water niet langer mengen en er ontstaan waterlagen met een verschillende temperatuur; het warme oppervlaktewater en het koele diepe water. Op dit moment is er sprake van een gestratificeerde plas, zie onderstaand plaatje. 

De oppevlakte laag kan 3 tot 8 meter diep zijn en is tevens de laag waar het meeste leven te vinden is. Planten en algen hebben genoeg licht om de groeien, vissen hebben het lekker warm en kunnen overal voedsel vinden. Gemiddeld rond de 6 meter vinden we de spronglaag (of thermocline) waar het water plotseling veel kouder wordt.

Het diepe water is koud, ongeveer 6 graden en er leeft minder dan in de bovenste laag. Het is donker(der) en soms is er niet genoeg zuurstof voor vissen. Echter, alles wat in het oppervlakte water dood gaat zakt naar beneden, en in deze diepe laag wordt alles afgebroken door bacteriën. Toch behoorlijk druk dus!

Het oppervlakte water en het diepe water mengen niet in de zomer, daardoor wordt al het voedsel ‘gevangen’ in het diepe water waardoor algen niet heel hard kunnen groeien. Hierdoor blijft het oppervlakte water helder, heerlijk om te zwemmen!

Zodra de dagen korter worden en de zon minder warm, koelt het oppervlaktewater af, waardoor uiteindelijk het temperatuursverschil tussen het diepe water en deze laag zo klein wordt dat menging plaats kan vinden. Dit wordt de herfstomkering genoemd, waarbij de gehele plas weer dezelfde temperatuur heeft. De voedingsstoffen die vrijgekomen zijn door afbraak in het diepe water worden weer beschikbaar voor de algen bovenin en soms ontstaat er hierdoor in de herfst een algenbloei.

Voor meer informatie, zie STOWA rapport: Een heldere kijk op Diepe plassen (2010)

Duikers

Exporing the deep!

Duik mee voor wetenschappelijk onderzoek in Nederland! Omdat het onderzoek om de ecologie van diepe zandwinputten gaat, is er een speciale vraag naar duikers toe.

Wij zouden heel graag informatie over de volgende factoren ontvangen via inzending op waarneming.nl. Via waarneming.nl kunnen de gegevens het makkelijkste ingevoerd en verwerkt worden. Mocht dit op de een of andere manier niet lukken, info is ook welkom via diepeplassen@nioo.knaw.nl

Gegevens:

Onder water werkt een leitje met een potlood perfect voor het noteren van gegevens:

• Algemeen (datum, tijd, locatie, zicht)
• Temperatuur (oppervlakte, diepste punt van duik en waar ligt de thermocline?)
• Planten (wat is de maximale diepte waar planten groeien?)
  Trek even aan de plant om te zien of hij vast zit! Afgerolde planten tellen niet mee
• Vissen (welke vissen zie je tijdens de duik?  Vissengids Sportvisserij Nederland of Vissengids App Sportvisserij Nederland)

Mochten er dingen opvallen zoals bijvoorbeeld veel algen op planten, aanwezigheid van rivierkreeften, zwermen van aasgarnalen of een rare kleur, dit ontvangen we graag!

Klik hier om mee te doen

Voor de duiker die nog meer wilt doorgeven: Wij zouden erg blij zijn met de plantensoorten en op welke diepte deze gezien worden.
Als hulpmiddel is een 'onderwaterplanten-zoekkaart' gemaakt, voor de herkenning van de meest voorkomende Nederlandse zoetwatersoorten.

Wat willen we weten?

Wij zijn blij met elke waarneming die wordt doorgegeven. Ziet, of vangt u een vis; ligt er schuim op het water, ziet u blauwalg of heeft u tijdens het zwemmen last van mossels, geef het door!

Natuurlijk is niet iedereen een expert op het gebied van herkenning van soorten, als hulpmiddel hebben we hieronder enkele tips:

Vogels

Vogels zijn een geliefde groep voor veel mensen. Voor het onderzoek willen we de hoeveelheid voedingsstoffen die watervogels achterlaten op de plas goed kunnen inschatten. Daarom is vooral het aantal vogels en de grootte van de vogels belangrijk. Heeft een plas 100 ganzen, of 1 meerkoet; een compleet verschil in de hoeveelheid poep die ze achterlaten!

Exoten

We zijn ook geïnteresseerd in zogenaamde exotische soorten in Nederland. Deze soorten komen van nature niet voor in Nederland en zijn door menselijke invloeden in Nederland terecht gekomen. Bekende voorbeelden hiervan zijn de waterpest, quagga mossels en Amerikaanse rivierkreeften. Zij zijn met ballast water in schepen overgekomen vanuit Amerika of Azië en gedijen prima in onze wateren. Ze groeien zo goed zelfs dat ze onze ecosystemen veranderen. Rivierkreeften knippen de planten af zodat de waterkwaliteit afneemt, en grote mosselbanken filteren het water zo goed dat er geen voedingsstoffen voor algen overblijven. Dit levert helder water op, maar is erg pijnlijk aan de voeten bij recreatie locaties.

Waarneming.nl 

Alle informatie voor het Diepe plassen project kan worden doorgegeven via waarneming.nl ! Na het aanmaken van een account kunnen gevonden plant- of diersoorten, of andere bijzonderheden worden doorgegeven door op 'Invoeren' (linksboven in beeld) en vervolgens op 'Waarneming' te klikken. Bij de invoering kunnen direct de locatie, tijd en datum van de waarneming worden toegevoegd. Hiernaast kan er in het opmerkingen veld extra informatie als op welke diepte, of bijzonderheden als vreemde geur of kleur van het water worden toegevoegd aan de melding. Natuurlijk bestaat de mogelijkheid om foto's toe te voegen!

Mocht u de precieze soort niet weten, geen probleem. Dit kan worden aangegeven! Met bovenstaande hulpmiddelen zoekt uw de meest gelijkende soort en slaat u de waarneming onder deze naam op. Alle persoonlijke waarnemingen kunnen worden ingezien en aangepast. Waarneming.nl verzamelt vele waarnemingen over heel Nederland en is enthousiast over het ontvangen van meer informatie over diepe zandwinplassen, net als wij!

Mocht u geen account willen aanmaken; info is ook welkom via diepeplassen@nioo.knaw.nl